Την περίοδο του μαζικού και πρωτοφανούς σε έκταση, για τα παγκόσμια δεδομένα, ξεριζωμού εκατομμυρίων ανθρώπων από τις εστίες τους στην εμπόλεμη Συρία και αλλού, θεωρούμε πολύ σημαντική μια αναφορά στο θέμα των όρων που χρησιμοποιούνται, σε ευρύτερο κοινωνικό αλλά και σε ειδικότερο εκπαιδευτικό επίπεδο, για να περιγράψουν αυτούς τους ανθρώπους. Ακούμε ότι «…πάνω από 10.000 μετανάστες εγκατέλειψαν το νησί» ή ότι το κλίμα είναι εκρηκτικό «με τους μετανάστες» και πολλές παρόμοιες δηλώσεις/θέσεις. Αν και τα πολλαπλά θέματα της διαχείρισης μιας πρωτοφανούς ανθρωπιστικής/ανθρώπινης κρίσης είναι πολλά και ιδιαίτερα σύνθετα και επείγοντα, θα σταθούμε λίγο στις λέξεις που μετατρέπονται σε εργαλεία προβολής και εκμετάλλευσης ενός ιδιαίτερα ευαίσθητου ζητήματος.
Θέση μας είναι ότι η γενικευμένη χρήση του όρου «μετανάστες» για τους/τις πρόσφυγες από τις εμπόλεμες ζώνες της Μέσης Ανατολής ούτε τυχαία είναι, αλλά, κυρίως, ούτε άμοιρη ευθυνών και κοινωνικο-πολιτικών συνεπειών. Ταυτίζοντας τους/τις πρόσφυγες με τους/τις μετανάστες αδικούμε τόσο τους/τις πρώτους/ες, όσο και τους/τις δεύτερους/ες. Για τους/τις μετανάστες/ριες η αδικία έγκειται στο γεγονός ότι χρεώνονται μεγάλο μερίδιο των νέων προβλημάτων που δημιουργούνται με τους μεγάλους αριθμούς προσφύγων σε συγκεκριμένα μέρη/χώρες, εισπράττοντας ακύρωση για τη μέχρι τώρα πορεία και ζωή τους στις χώρες υποδοχής. Από την άλλη πλευρά, η χρήση του όρου «μετανάστης/ρια» για να περιγράψει ανθρώπους που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις χώρες τους κάτω από πρωτοφανείς συνθήκες εμπόλεμης βίας και εξαθλίωσης των χωρών τους, άρα ως πρόσφυγες, υποτιμά μια βίαιη πραγματικότητα στην οποία δεν υπάρχει καμία δυνατότητα επιλογής μιας καλύτερης ζωής, αλλά αντίθετα αυτή η ίδια η ζωή και η αξία της είναι αμελητέα. Είναι ενδιαφέρον πως, μέσα σε όλο το παιχνίδι περιγραφών, ορισμών, οριοθετήσεων και αποκλεισμών στο πλαίσιο των ΜΜΕ, εξ όσων γνωρίζουμε τουλάχιστον, ποτέ δεν τέθηκε το ζήτημα του πώς αυτοπροσδιορίζονται οι ίδιες/οι, αν αυτοπροσδιορίζονται με διαφορετικούς όρους από αυτούς με τους οποίους θέλουν να τους παρουσιάζουν τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, αν όλες/οι αυτοπροσδιορίζονται με τον ίδιο τρόπο. Οι «ηγεμονικές» τάσεις είναι αναπόφευκτες, ακόμα και όταν υπάρχουν καλές προθέσεις, καθώς αναγκαστικά αρθρώνονται μέσα σε ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο που συλλήβδην «τσουβαλιάζει» μαζί πρόσφυγες, μετανάστες/ριες, νομάδες, φυγάδες, κατασκευάζοντας ένα αλλότριο σύνολο που παρουσιάζεται ως ομοιογενές, μεγάλο, συμπαγές και απειλητικό, ως ο σύγχρονος εξ Ανατολών Άλλος. Στο πλαίσιο αυτό, η σιωπή του Άλλου, και, αντίστροφα, η φωνή του (και η γλώσσα του) έχει τεράστια πολιτική σημασία.
Συντακτική ομάδα Πολύδρομο
